در مورد تفاوت بین ویروس و باکتری چه می دانید؟ آیا تمام ویروس و باکتری ها برای بدن ضرر دارند؟ آیا ویروس و باکتری ها به همدیگر نیز حمله می کنند یا زندگی دوستانه ای با هم در بدن دارند؟ بعضی از بیماری ها در اثر با کتری ها به وجود می آیند و بعضی دیگر در اثر ویروس ها. دانستن اینکه عامل اصلی بیماری، ویروس و باکتری است یا خیر، می تواند در روند درمان موثر باشد. در این مقاله از دکتر مهناز شکروی به بررسی تفاوت های بین ویروس و باکتری خواهیم پرداخت.
تفاوت باکتری ها و ویروس ها بیشتر در ساختار و پاسخ آنها به داروها می باشد. باکتری ها موجوداتی زنده تک سلولی هستند. آنها دیواره سلولی دارند. و تمامی اجزای لازم برای زنده ماندن و تولید مثل را دارا می باشند. ویروس ها به عنوان موجودات زنده در نظر گرفته نمی شوند؛ زیرا برای زنده ماندن در طولانی مدت به انرژی نیاز دارند. حتی برای تولید مثل به سلول میزبان وابسته هستند. ویروس ها فقط از یک قطعه ماده ژنتیکی و یک پوسته پروتئینی به نام کپسید تشکیل شده اند. آنها با حمله به سلول میزبان و استفاده از ریبوزوم های آن ها زنده می مانند و تولید مثل می کنند.
عفونت باکتریایی چیست؟
عفونت باکتریایی زمانی رخ می‌دهد که یک یا چند باکتری وارد بدن شده و شروع به تکثیر کنند. با این حال، همه عفونت‌های باکتریایی باعث بیماری نمی‌شوند. باکتری‌ها برای فرار یا دستکاری سیستم ایمنی بدن تکامل یافته‌اند. بنابراین هنگامی که باکتری‌های بیماری زا وارد بدن می‌شوند، آنها:
- ترشح سموم
- ممکن است خیلی سریع برای تسلط بر یک منطقه تکثیر شود.
- سلول‌ها را بکشد.
- می تواند منجر به یک پاسخ ایمنی خطرناک شود.
عفونت‌های باکتریایی شایع
برخی از عفونت‌های باکتریایی رایج عبارت‌اند از:
- گلودرد استرپتوکوکی
- عفونت مجاری ادراری
- مسمومیت غذایی باکتریایی
- سوزاک
- سل
- مننژیت باکتریایی
- سلولیت
- بیماری لایم
-کزار
نحوه‌ی انتشار عفونت‌های باکتریایی
بسیاری از عفونت‌های باکتریایی مسری هستند یعنی می‌توانند از فردی به فرد دیگر انتقال پیدا کنند. راه‌های زیادی برای انتقال این عفونت‌ها وجود دارد، ازجمله:
-تماس نزدیک با فردی که دارای عفونت باکتریایی است مانند لمس کردن و بوسیدن
-تماس با مایعات بدن فرد آلوده به‌خصوص تماس جنسی یا تنفس در هوایی که یک فرد آلوده در آن سرفه یا عطسه کرده است
-انتقال از مادر به فرزند در طول دوران بارداری یا زایمان
-تماس با سطوح آلوده
-علاوه‌بر انتشار فرد به فرد، عفونت‌های باکتریایی می‌توانند ازطریق حشرات آلوده نیز منتقل شوند. مصرف غذا یا آب آلوده نیز منجر به بروز عفونت می‌شود.
ویروس چیست؟
در تعاریف دقیق آمده است که ویروس ها تنها یک زنجیره از مواد ژنتیکی (RNA)هستند که در یک کپسول پروتئین محصور شده اند. بنابراین به این دلیل، هنوز بحث هایی وجود دارد که ویروس‌ها سلول هستند یا از آن ها ساخته شده اند.
به علت بسیاری از دلایل، ویروس ها اغلب در ناحیه ای بین اندام های زنده و غیر زنده در نظر گرفته می شوند.
گذشته از دلیل ذکر شده در بالا، این به این دلیل است که آن ها فاقد متابولیسم مستقل برای تکثیر خود در خارج از یک سلول میزبان زنده هستند.
یک تفاوت جالب دیگر این است که ویروس ها نه تنها به اندام های یوکاریوتی حمله می کنند؛ بلکه حتی به باکتری ها نیز حمله می کنند.
ویروس ها به انگل‌های درون سلولی مشهور هستند. با این حال، باید بدانید که آن ها نمی توانند توسط آنتی بیوتیک ها از بین بروند؛ اما، می توان این ویروس ها را از طریق واکسیناسیون از بین برد.
جالب است که حتی اگر علائم ایجاد شده توسط ویروس‌ها را نتوان درمان کرد، در نهایت سلول میزبان (گاهی) ایمنی خود را در برابر آن ها بالا می برد و زنده می ماند.
عفونت‌های ویروسی شایع
برخی از انواع عفونت‌های ویروسی رایج عبارت‌اند از:
-آنفلوآنزا
-سرماخوردگی معمولی
-گاستروآنتریت ویروسی
-آبله مرغان
-سرخک
-مننژیت ویروسی
-زگیل‌ها
-نقص ایمنی انسان (HIV)
-هپاتیت ویروسی
-تب زیکا
-تب نیل غربی
تفاوت عفونت باکتریایی و عفونت ویروسی
گرچه باکتری و ویروس هر دو بسیار کوچک هستند و بدون میکروسکوپ دیده نمی شوند اما تفاوت آنها به اندازه زرافه و ماهی قرمز است!!!
باکتری ها نسبتا پیچیده هستند، موجودات تک سلولی با یک دیواره سخت و نازک و یک غشا لاستیکی در درون سلول!
باکتری ها می توانند به تنهایی تکثیر شوند. بقایای به دست آمده از فسیل ها نشان می دهد قدمت تاریخی باکتری ها به 3.5 بیلیون سال قبل باز میگردد. باکتری ها می توانند در شرایط محیطی گوناگون از جمله گرما و سرما خیلی شدید، پرتوهای رادیو اکتیو و بدن انسان زنده بمانند!
اکثر باکتری ها بی ضرر هستند، حتی برخی از آنها در هضم غذا، از بین بردن بیماری های میکروبی، مبارزه با سلول های سرطانی و فراهم کردن مواد مغذی ضروری، کاربرد دارند و به بدن کمک می کنند.
کمتر از 1 درصد باکتری ها باعث ایجاد بیماری در انسان می شوند.
ویروس ها کوچک تر هستند، به عبارتی بزرگترین ویروس، از کوچکترین باکتری، کوچک تر است. همه ویروس ها یک پوشش پروتئینی و هسته ای از مواد ژنتیکی دارند یا حتی DNA یا RNA دارند.
بر خلاف باکتری ها، ویروس ها بدون میزبان دوام نمی آورند. آنها فقط می توانند با اتصال به سلول ها تکثیر شوند. در بیشتر موارد آنها سلول ها را مجددا برنامه ریزی می کنند تا زمانیکه منفجر می شوندو می میرد، ویروس جدید بسازد.
در سایر موارد ویروس ها، سلول های طبیعی را به سلول های بدخیم یا سلول های سرطانی تبدیل می کنند.
همچنین بر خلاف باکتری ها، اکثر ویروس ها باعث بیماری می شوند. هر ویروس قادر است به سلول های خاصی حمله کند.
مثلا برخی از ویروس ها به کبد حمله می کنند و برخی دیگر به سیستم تنفسی یا خون و… حتی در برخی موارد ویروس باکتری را هدف قرار می دهد.
درمان عفونت های باکتریایی و ویروسی
کشف آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌های باکتریایی، یکی از مهم‌ترین پیشرفت‌ها در تاریخ پزشکی محسوب می‌شود. متأسفانه باکتری‌ها بسیار سازگار هستند و استفاده بیش از حد از آنتی‌بیوتیک باعث می‌شود که بسیاری از آنها در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم شوند. موضوع قابل توجه اینکه مصرف آنتی‌بیوتیک در درمان عفونت‌های ناشی از ویروس، مؤثر نیست؛ مگر در مواردی که شواهد روشنی از عفونت باکتریایی وجود داشته باشد.
تزریق واکسن از از ابتدای قرن بیستم تاکنون نقش مهمی در کاهش بیماریهای ویروسی مانند فلج اطفال، سرخک و آبله داشته است. علاوه بر این، تزریق واکسن از بروز عفونت‌هایی مانند آنفلوآنزا، هپاتیتA، هپاتیتB، پاپیلومای انسانی (HPV) و… نیز جلوگیری می‌کند. به دلیل اینکه ویروس‌هابسیار ریز هستند و در داخل سلول تولید مثل می‌کنند، درمان عفونت‌های ویروسی کمی پیچیده‌تر است. برای بعضی از بیماریهای ویروسی، مانند تبخال، ویروس ایدز و آنفلوانزا، داروهای ضد ویروسی در دسترس بوده، اما استفاده از داروهای ضد ویروسی باعث ایجاد میکروب‌های مقاوم در برابر دارو می‌شود.
خلاصه
باکتری‌ها و ویروس‌ها دو نوع میکروب هستند. جدول زیر تفاوت‌های بین آنها را نشان می‌دهد.
|
باکتری‌ها |
ویروس‌ها |
|
10-100 برابر بزرگتر از ویروس ها |
بسیار کوچک و 20 تا 40 نانومتر (nm) قطر دارند. |
|
برخی با آنتی بیوتیک درمان می‌شوند |
برخی از آنها با داروهای ضد ویروسی درمان می‌شوند. |
|
تکثیر با تقسیم شدن |
وارد سلول های موجود زنده می شوند و از ماشین سلول برای تولید مثل استفاده می کنند. |
